СодержаниеПЛАН:
1. Станаўленне фальваркава-панскай гаспадаркі. Аграрная рэформа Жыгімонта І Аўгуста 1557.....................2
2. Этапы масавага запрыгоньвання сялян...........5
3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё гарадоў. Рамяство і гандлёвыя сувязі...............................7
СПІС ЛІТАРАТУРЫ......................12Введение1. Станаўленне фальваркава-панскай гаспадаркі. Аграрная рэформа Жыгімонта І Аўгуста 1557
У ХІV - першай палове ХVІ стст. завяршылася фарміраванне адносін феадальнай уласнасці, катэгорый феадалаў і залежнага насельніцтва, а таксама форм іх землеўладання і землекарыстання.
На чале класа зямельных уласнікаў стаяў вялікі князь літоўскі (гаспадар), які з'яўляўся вярхоўным уладаром усёй зямлі ў дзяржаве, а таксама меў свае ўласныя зямельныя ўладанні (гаспадарскі дамен). На прыступак ніжэй на іерархічнай лесвіцы стаялі буйныя феадалы - князі і зямельныя магнаты, што валодалі зямлёй на правах вотчыны (спадчыннага ўтрымання). Далей ішлі баяры, самая шматлікая група сярод пануючага класа. Ад князёў яны адрозніваліся тым, што валодалі зямлёй умоўна (пры ўмове нясення вайсковай службы князю або буйным магнатам). Гэта быў прыклад часовага ўтрымання. Баярства па маёмасным палажэнні было таксама неаднародным. Былі буйныя баяры, якія блізка стаялі ад князёў. Былі сярэднія - складалі асноўную частку баярства. Але былі і такія, што мала адрозніваліся ад сялян і самі апрацоўвалі зямлю. Гэта група мела польскую назву "шляхта". Пасля шляхтай пачалі называць феадалаў, што належалі да ваенна-служылага саслоўя.
Аснову эканамічнага развіцця ВКЛ у ХІІІ-ХVI стст. cкладала сельская гаспадарка. Асноўным сродкам вытворчасцi з'яўлялася зямля. Яна належала дзяржаве, свецкім феадалам і царкве. Феадальная ўласнасць на зямлю была саслоўнай i насiла iерархiчны характар. Вярхоўным уласнiкам зямлi, яе распарадчыкам быў вялiкi князь. Існавалi дзве формы феадальнай уласнасцi на зямлю - умоўная (памесная) i безумоўная (вотчынная), або абмежаваная i неабмежаваная.
Галоўным сродкам вытворчасці у феадальную эпоху была зямля. Яна належала дзяржаве, феадалам і царкоўным арганізацыям. Невялікай яе часткай валодалі гарады і гараджане.
Спачатку феадальная гаспадарка насіла натуральны характар, задавальняючы неабходныя патрэбы зем-леўладальнікаў (у такой гаспадарцы ўжывалася усе, Іпто выраблялася, прадукцыя не прызначалася для гандлю). У сувязі з ростам гарадоў у першай палове XVI ст. значна вырас попыт на збожжа і іншыя сельс-кагаспадарчыя прадукты як у самой краіне, так і у Заходняй Еўропе, дзе у той час пачаў развівацца капіталізм. Гандаль збожжам у Заходняй Еўропе даваў феадалам усе большы прыбытак. Тэта патрабавала ад іх карэннай перабудовы гаспадарчай дзейнасці у сваіх уладаннях. У XVI ст. на змену былому двару пры-ходзіць фальварак - двор і гаспадарка землеўладальніка, прадукцыя якой прызначалася на продаж.
У 1557 г. Жыгімонт II Аўгуст падпісаў дакумент "Устава на валокі" і абвясціў аб правядзенні аграрнай рэформы, якая ўвайшла у гісторыю пад назван "валочная памера". Уся зямля падзялялася на роўныя надзелы, валокі, памерам 21,36 га кожны. Лепшыя ўрадлівыя землі забіраліся пад панскія фальваркі, у якіх сяляне адбывалі паншчыну. Кожная сялянская гаспадарка замацоўвалася за часткай валокі (сярэдні сялянскі надзел складаў прыблізна 10,6 га). Селянін губляў права пераходу да іншага гаспадара. Рэформа была першым буйным умяшаннем дзяржаўнай улады у працэс землеўладкавання ў ВКЛ. Яна азначала новую ступень у развіцці феадальных адносін, паколькі спрыяла масаваму запрыгоньванню сялян. Валочная памера ўніфікавала павіннасны прыгнет. Цяпер па ўсёй краіне, ва ўсіх відах маёнткаў у сялян адной катэгорыі павіннасці былі аднолькавыя і вызначаліся колькасцю валок, якія знаходзіліся у іх карыстанні. Платай селяніна за карыстанне панскай зямлёй былі павіннасці і падаткі на карысць землеўласніка. Да канца XV ст. даніна натурай была галоўнай у сістэме сялянскіх павіннасцей. Па мерыЛитератураСпіс літаратуры:
1. Гiсторыя Беларусi: Вучэб дапам. У 2ч. Ч.1 Ад старажытных часоў - па люты 1917г. / Я.К. Новiк, Г.С. Марцуль, I.Л. Качалаў i iнш.: Пад рэд. Я.К. Новiка, Г.С.Марцуля. - 2-е выд., перапрац. i дап. - Мн.: Унiверсiтэцкае, 2006. - 416 с.
2. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі. Доўнар Т.І. Издательство Амалфея. - 2009. - 400 с.
3. Ермаловіч М. Беларуская дзяржава Вялікае княства Літоўскае. - Менск, 2000. - 322 с.
4. Нарысы гісторыі Беларусі. У 2 ч. Ч. 1 / Акадэмія навук Беларусі, Інстытут гісторыі ; [рэдакцыйная калегія : М.П. Касцюк (галоўны рэдактар) і інш.]. - Мінск : Беларусь, 1994. - 527 с.
|
